Veelgestelde vragen

Vitens rekent voor haar klanten een kostendekkend tarief. Dat betekent dat als klanten hun rekening niet betalen, dat andere klanten opdraaien voor de kosten. Daarom is in de wet geregeld (Regeling afsluitbeleid kleinverbruikers drinkwater) dat als het in het uiterste geval nodig is, Vitens wanbetalers mag afsluiten van het water. Dat doen we niet voor ons plezier, want we weten als geen ander dat kraanwater een eerste levensbehoefte is. Vitens wil mensen die moeite hebben de rekening te betalen helpen met hun situatie. Daarom hebben we afspraken gemaakt met de NVVK – de branchevereniging voor schuldhulpverlening. Ook gaat Vitens graag in gesprek met gemeenten om te onderzoeken hoe afsluiting kan worden voorkomen. Wanneer een klant toch wordt afgesloten is dit na een zorgvuldig maandenlang traject. Maar als het uiteindelijk nodig is, sluiten we af. Andere klanten laten opdraaien voor de kosten vinden we geen juist signaal.

Bij verschillende processen komen afval- en reststoffen vrij. Vitens wil deze afvalstroom zoveel mogelijk voorkomen. Daar waar afval ontstaat wordt dat op een doelmatige en efficiënte wijze afgevoerd, met de minste impact op het milieu. Verbranden en storten wordt pas in overweging genomen als er geen andere mogelijkheden zijn.

Vitens zet waar mogelijk in op het hergebruik van afval- en reststoffen. Daartoe maken wij onder andere een onderscheid tussen afvalstoffen (hoofdzakelijk bedrijfsafval, zoals hout en pvc) en reststoffen (stoffen die vrijkomen bij het zuiveringsproces van water, zoals kalkkorrels en ijzerslib). De gezamenlijke drinkwaterbedrijven hebben voor een juiste afvoer van reststoffen de Reststoffenunie opgericht. Deze draagt zorg voor een nuttige bestemming van reststoffen. Zo wordt ijzerslib dat bij het drinkwaterzuiveringsproces vrijkomt, gebruikt in de baksteenindustrie en bij de rioolwaterzuivering.

Vitens gebruikt voor de productie van drinkwater uitsluitend grondwater. Dit wordt van enkele tientallen tot zo’n tweehonderd meer diepte uit de bodem opgepompt. In vergelijking tot oppervlaktewater is grondwater van nature goed beschermd tegen verontreinigingen. Bovendien heeft het een vrijwel constante temperatuur van ca 10 graden. Dit maakt grondwater tot een ideale bron voor de drinkwatervoorziening.

De natuurlijke bescherming van grondwater is echter niet absoluut. Met het regenwater infiltreren allerlei stoffen van het grondoppervlak in het grondwater. Het gaat dan b.v. om mest, bestrijdingsmiddelen uit de landbouw, chemicaliën uit de industrie. Ter bescherming van de bronnen is het belangrijk om het gebruik van deze stoffen tegen te gaan.

In Nederland is er zorg om de hoogte van de bezoldiging van bestuurders van de (semi)-publieke bedrijven. Kabinet en Tweede Kamer voeren een debat over een wettelijke norm voor de beloning van bestuurders en hoogste leidinggevenden in de publieke en semipublieke sector. In de plannen van de minister van Binnenlandse Zaken valt Vitens onder het zogeheten eerste regime waarbij de beloning van bestuurders en hoogste leidinggevenden niet mag uitstijgen boven een beloningsmaximum, gebaseerd op een brutosalaris van € 188.000.

Bij Vitens stellen de publieke aandeelhouders (gemeenten & provincies) het gevoerde bezoldigingsbeleid vast. Daarmee is publieke controle op de bezoldiging gegarandeerd. Het huidige beleid voldoet aan de adviezen van de Commissie Dijkstal. Vitens wil open en transparant zijn over de bezoldiging van haar Directie. Hierover wordt jaarlijks gepubliceerd in het jaarverslag van de NV. Hiermee voldoet Vitens aan alle eisen.

Van oudsher levert Vitens (cq. de voorlopers van het bedrijf) aan gemeenten bluswater en plaatst het bedrijf brandkranen in het leidingnetwerk. Vitens vindt dit een belangrijke maatschappelijke verantwoordelijkheid. Daarom stelt Vitens alles in het werk zodat de levering van bluswater en de zorg voor schoon en betrouwbaar drinkwater elkaar niet in de weg zitten.

Door het fusieverleden van het bedrijf bestaan er veel verschillende afspraken tussen Vitens en de brandweer in ons verzorgingsgebied. Daarnaast blijken er verschillen van inzicht te bestaan omtrent een aantal aspecten rond de levering van voldoende bluswater.

Meer dan de helft van de drinkwaterwinningen van Vitens wordt bedreigd door bodemverontreinigingen. De bronnen waaruit we het dagelijks drinkwater maken voor 5,6 miljoen Nederlanders horen schoon te zijn. Vitens wil daarom dat directe bedreigingen van de bronnen voor 2020 worden gesaneerd en wel op zo'n manier dat de bronnen voldoen aan de normen van de Kader Richtlijn Water. Dan zijn de bronnen zo schoon mogelijk. Als dit niet gebeurt betalen de klanten van Vitens uiteindelijk de rekening, en dat kan niet de bedoeling zijn. Vitens roept alle partijen die betrokken zijn bij bodemverontreinigingen op, de bescherming van de drinkwaterbronnen als hoogste prioriteit op te nemen. Het drinkwater is tenslotte van ons allemaal.

Vitens zet zich continu in om de kwaliteit van haar bronnen te beschermen. Hierbij heeft Vitens specifiek aandacht voor meststoffen en bestrijdingsmiddelen, vooral binnen grondwaterbeschermingsgebieden. Bij de bloembollenteelt, met name de lelieteelt, worden veel bestrijdingsmiddelen gebruikt waardoor er risico’s ontstaan voor de kwaliteit van het grondwater. Vooral in kwetsbare gebieden (als gevolg van de bodemopbouw - zandgronden zonder kleilagen) is het zorgelijk als er veel bestrijdingsmiddelen of meststoffen worden gebruikt. Vitens vindt dat potentiele bedreigingen voor de waterwinning moeten worden weggenomen. Dit doet Vitens onder andere door gemeenten te bewegen dergelijke teelten binnen grondwaterbeschermingsgebieden te verbieden, dit alles met als doel de kwaliteit van haar bronnen op lange termijn te kunnen garanderen.

Op grond van de Drinkwaterwet zijn drinkwaterbedrijven bedrijven met publieke aandeelhouders. Zij houden zich uitsluitend bezig met hun publieke kerntaken. Deze hebben betrekking op het in stand houden van een duurzame drinkwatervoorziening, bijdragen aan de bescherming van de bronnen, bijdragen in het verantwoord omgaan met drinkwater door afnemers in het controleren van installaties van afnemers. Indien drinkwaterbedrijven commerciële taken verrichten dan dienen deze juridisch en financieel gescheiden te zijn van de publieke taak. Hiermee wordt voorkomen dat kapitaal van het publieke bedrijf wordt ingezet voor commerciële activiteiten (kruissubsidie, oneerlijke concurrentie) en dat risico’s van de commerciële activiteiten worden afgewenteld op de gebonden klanten van het publieke bedrijf. De ACM ziet erop toe dat de drinkwaterbedrijven zich aan deze regels houden.

Vitens is het ermee eens dat er geen vermenging mag optreden tussen publieke en commerciële taken. Risico’s van commerciële activiteiten mogen niet worden afgewenteld op de gebonden klanten.

Drinkwater is een van de laatste nutsvoorzieningen in Nederland. En met recht: het gaat tenslotte om een eerste levensbehoefte. 24/7 levert Vitens schoon en betrouwbaar drinkwater, tegen zo laag mogelijke kosten. Elk jaar investeert Vitens 120 miljoen euro in de infrastructuur om de levering en kwaliteit te kunnen blijven garanderen. Dankzij innovaties en door steeds efficiënter te werken  is het ons gelukt om de drinkwaterprijs gelijk te houden sinds 2008. We vinden dat horen bij onze publieke taak – om drinkwater betaalbaar te houden. Toch zien we dat overheden graag meevaren op de 'lage' drinkwaterprijs. De Belasting op leidingwater en zogeheten precario die in sommige gemeentes wordt geheven, zorgen ervoor dat het drinkwater in Nederland terecht is gekomen in het belastingrijtje van tabak, alcohol en benzine. En dat terwijl het duurzaam en gezond is. Vitens vindt deze belastingen buiten proportie. We willen dus dat ze worden afgeschaft en verboden, zodat onze klanten een eerlijke prijs betalen voor hun kraanwater.

Vitens moet voldoen aan de regels voor drinkwatervoorziening die zijn vastgelegd in de Drinkwaterwet. Belangrijke onderwerpen zijn de regels voor kwaliteit en leveringszekerheid, het publieke eigendom van de bedrijven en de winstregulering. De wet valt onder de verantwoordelijkheid van de Minister van Infrastructuur en Milieu (-I&M). De regels voor de kwaliteit zijn gebaseerd op de Europese Drinkwaterrichtlijn.

Vreemde stoffen horen in het grondwater niet thuis. Zo ook drugs en drugsafval die door gebruikers en criminelen door het toilet worden gespoeld en zo in het milieu terecht komen. Momenteel is er nog niet veel bekend over hoe drugs zich gedraagt onder de grond en in welke stoffen drugs uiteenvalt door bodempassage en daarom is op dat gebied meer onderzoek nodig.

Vitens heeft nog geen drugs aangetroffen in haar grondwater, maar is desondanks alert. Elke dag meet Vitens haar water op een zeer breed spectrum aan stoffen; Vitens meet het ruwe water, meet tijdens het productieproces en meet het uitgaande water. Vitens breidt telkens haar meetspectrum telkens uit op basis van nieuwe kennis. Daarnaast meet het drinkwaterbedrijf het grondwater altijd preventief in waarnemingsputten die bij alle winningen staan.

Er wordt zowel op bekende en onbekende stoffen gemeten zodat er op tijd maatregelen genomen kunnen worden als dat nodig is. Op de plekken waar Vitens via oeverfiltratie drinkwater maakt staat membraantechnologie klaar om vreemde stoffen, dus ook drugs en drugsafval en eventuele reststoffen, zoveel mogelijk te kunnen zuiveren. Als er stoffen in het ruwe water voorkomen die er niet in thuis horen, ook dan zal Vitens die zuiveren. Vitens is dan ook op allerlei stoffen voorbereid, of dit nu gaat om drugs, medicijnresten, bestrijdingsmiddelen, nitraten of chemicaliën.

Vitens houdt daarom maatschappelijke ontwikkelingen scherp in de gaten. Dat laat onverlet dat deze stoffen niet in het milieu thuis horen. Vitens pleit voor een integrale aanpak van deze stoffen zodat deze niet uiteindelijk bij de drinkwaterzuivering terecht komen. Dat kan zijn door gebruikers die drugs doorspoelen aan te pakken en bijvoorbeeld de stoffen eerder in de keten te verwijderen.

Als er door het drinkwaterbedrijf extra gezuiverd moet worden leidt dat tot extra investeringen die de kostprijs van drinkwater kan verhogen. Vitens is dan ook alert als het gaat om vreemde stoffen in het oppervlakte- en grondwater.

In Nederland zijn drinkwaterbedrijven bij wet in eigendom van publieke aandeelhouders (gemeenten & provincies). Vitens vindt dit een goede zaak vanwege het publieke belang van de drinkwatervoorziening.

De beschikking over goed drinkwater is wereldwijd problematisch; dagelijks sterven er 10.000 mensen, vooral kinderen, door gebrek aan schoon drinkwater en sanitatie. Dat is het equivalent van 20 jumbo jets per dag. Om deze reden staan drinkwater en sanitatie centraal in het 7e Millennium Development Goal van de Verenigde Naties. Voor meer dan 1 miljard mensen is een schoon glas water ver buiten bereik. De Nederlandse regering heeft zich gecommitteerd bij te dragen aan MDG 7: het streven is in 2015 vijftig miljoen mensen duurzaam toegang tot veilig drinkwater en basis sanitaire voorzieningen te verschaffen.

Waarom Vitens-Evides International?

Vitens en Evides Waterbedrijf voelen vanuit hun kern de behoefte om hun kennis op het gebied van drinkwater en sanitatie te delen met waterbedrijven in ontwikkelingslanden. Vitens en Evides voelen zich betrokken en willen niet werkeloos toekijken terwijl zoveel mensen onnodig sterven. Met Vitens-Evides International dragen beide bedrijven hun steentje bij aan de brede maatschappelijke commitment om de MDG-doelstellingen te behalen. Door samen te werken met lokale drinkwaterbedrijven hebben inmiddels ruim 20 miljoen mensen in Ghana, Mozambique, Vietnam, Mongolië, Malawi en Suriname een betere toegang tot schoon drinkwater. Vitens-Evides International werkt not-for-profit, investeert niet en streeft geen eigendom na.

Relatie moederbedrijven

Vitens en Evides zijn publieke bedrijven die te maken hebben met gebonden klanten. Dat betekent dat grote zorgvuldigheid betracht wordt met de financiering van alle activiteiten. Om helderheid te bieden op dit vlak hebben Vitens en Evides de organisatie Vitens-Evides International bv opgericht. Een apart bedrijf dat jaarlijks een vast bedrag ontvangt van de moederbedrijven. Met dit bedrag ontwikkelt Vitens-Evides International projecten om de drinkwatervoorzieningen in ontwikkelingslanden te verbeteren. Hierbij wordt nauw samengewerkt met lokale waterbedrijven. Het Nederlandse ministerie van Ontwikkelingssamenwerking en internationale donoren zoals de Wereldbank financieren deze projecten. Er is nadrukkelijk geen commercieel doel en alle werkzaamheden worden not-for-profit uitgevoerd. De toegevoegde waarde van Vitens-Evides International voor lokale waterbedrijven wordt ook herkend door waterbedrijven in nieuw opkomende landen (emerging economies) zoals India en China. Vitens-Evides International staat echter nadrukkelijk op het standpunt dat in deze landen een volledig kostendekkend tarief voor haar inzet wordt gewaarborgd.

Vitens-Evides International ontvangt van beide moeders jaarlijks € 1 miljoen. Vitens had in 2009 een omzet van € 445 miljoen. Omgerekend betekent dit dat elke Vitens-aansluiting € 0,42 cent per jaar bijdraagt aan Vitens-Evides International op een gemiddelde jaarrekening van € 175,-. Het bedrag van € 1 miljoen is goedgekeurd door de aandeelhouders van Vitens, gemeenten en provincies in haar voorzieningsgebied. Voor de gegevens van Evides Waterbedrijf, kijk op evides.nl.

De internationale activiteiten van Nederlands drinkwaterbedrijven krijgen regelmatig ook politieke aandacht gehad. Dit heeft er onder meer toe geleid dat een Kamerbrede meerderheid (alleen de PVV was tegen) bij de behandeling van de nieuwe Drinkwaterwet in 2008 heeft ingestemd met de zogeheten 1%-regeling. Dit houdt in dat drinkwaterbedrijven wettelijk maximaal 1% van hun omzet mogen gebruiken voor internationale activiteiten. Er is politieke steun voor het idee dit bedrag uit de behaalde winst te halen. De besteding van de winst van een waterbedrijf is een aangelegenheid van de aandeelhouders. Zij beslissen of de winst (hiervoor bestaat een wettelijk maximum) wordt uitgekeerd als dividend, wordt toegevoegd aan de reserves ter verbetering van de solvabiliteit, wordt ingezet voor extra investeringen of ingezet kan worden voor de internationale activiteiten.

Door schade aan leidingen als gevolg van graafwerkzaamheden kunnen gebieden zonder water, stroom of datacommunicatie komen te zitten. Elk jaar wordt er voor zo’n 25 miljoen euro aan onbedoelde graafschade veroorzaakt. Dit kan, en moet minder. Daarom is Vitens namens de waterbedrijven lid van het KLO, het Kabel- en Leidingoverleg (klo.nu). Dit is een samenwerkingsverband van netbeheerders, grondroerders en beheerders van de ondergrond. Vitens is, net als KLO, van mening dat het beter kan, en zet zich daarom in om te helpen graafschades beter in kaart te brengen.

Vitens maakt kraanwater van grondwater. In ons voorzieningsgebied staat de bodem dat gelukkig toe. Grondwater is goed beschermd tegen invloeden van buitenaf doordat het in de grond zit, het heeft een stabiele temperatuur en is schoon. Het is daarmee heel duurzaam om van grondwater drinkwater te maken; er zijn geen grote, technisch ingewikkelde waterzuiveringen nodig die veel energie verbruiken. Het is ook een veilige bron. Vitens heeft in het verleden in Enschede eens per direct een oppervlaktewaterwinning moeten sluiten als gevolg van de Vredesteinbrand. Het kraanwater van Vitens is dan ook echt een natuurproduct, elk water is uniek door de eigen lokale bodemsamenstelling. De balans van mineralen is vaak een natuurlijke balans. Sommige bronnen zijn zo schoon dat ze een broncertificaat hebben en het zo direct naar de mensen thuis getransporteerd kan worden. Onze klanten krijgen dan met recht bronwater uit de kraan. Daarom zal Vitens altijd grondwater winnen en voor grondwater kiezen, want dat is de duurzaamste, veiligste en stabielste bron voor kraanwater. Als we deze bronnen dan ook nog eens voor de toekomst duurzaam beschermen, kunnen onze kinderen en diens kinderen ook verzekerd zijn en blijven van deze eerste levensbehoefte.

Het waterverbruik wordt vrijwel overal gemeten met watermeters. Deze zitten direct na de hoofdkraan in de binneninstallatie. Jaarlijks wordt de meterstand opgenomen. Vroeger door meteropnemers, tegenwoordig door de klanten zelf waarna de standen worden doorgegeven aan het drinkwaterbedrijf. Er wordt al lang onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om meterstanden op afstand af te lezen. In het buitenland zijn daar veel voorbeelden van, maar deze meters bevinden zich dan vrijwel altijd buiten de woning. Grootschalige omschakeling zou onevenredig kostbaar zijn. Door voortgaande (ICT)techniek nemen de mogelijkheden echter toe. Uitsluitend elektronisch aflezen en doorsturen biedt vooralsnog echter voor kleingebruikers/huishoudens weinig voordelen t.o.v. het eenmalig handmatig aflezen.

Interessant kan het zijn om via een elektronische meter de klant meer informatie en mogelijkheden voor beïnvloeding van het gebruik te geven. Dan spreken we van intelligente meters. Via dergelijke meters kan het verbruik continu worden gemeten (en gemeld aan de klant) maar het is ook mogelijk om de verbinding te gebruiken om het verbruik te sturen inclusief het zo nodig stopzetten van de levering. Dit laatste niet alleen bij wanbetaling maar ook, en veel interessanter, bij mogelijke bedreiging van de kwaliteit.

Vitens heeft veel belangstelling voor deze ontwikkelingen. Zij werkt momenteel al voor een aantal industriële grootverbruikers met meters die continu zijn af te lezen. Op basis van de verkregen informatie kunnen de verbruikers worden geïnformeerd over totaal verbruik, gemiddeld verbruik, piekverbruiken e.d. Vitens heeft ook meegewerkt aan een pilot op laboratoriumschaal (o.m. met KPN) waarbij informatie van intelligente watermeters met een draadloze verbinding via internet werd verzonden. Hoewel de uitkomsten interessant zijn, zijn er nog de nodige problemen op te lossen, zoals het waarborgen en beveiligen van de informatieoverdracht. Grootschalige toepassing voor huishoudelijke klanten wordt voorlopig niet voorzien.

Vitens is doordrongen van het belang om klimaatverandering tegen te gaan. Daarom wil Vitens de CO² uitstoot van het bedrijf tot het uiterste beperken. In 2008 hebben we een climate footprint uitgevoerd om inzicht te krijgen in de CO²-emissie van onze bedrijfsactiviteiten.

Uit de footprint blijkt dat we met het vergroenen van onze energiebehoefte de reductiedoelstelling (Climate partners: 50% reductie in 2010 t.o.v. de emissie in 1990) al hebben gehaald. We richten ons de komende periode op verdere mogelijkheden voor CO²-reductie zoals het beperken van reisbewegingen, de inzet van elektrische auto’s, verdere energiebesparing en het verminderen van de inzet van hulpstoffen. In 2010 is een start gemaakt met een project op onze grootste drinkwaterproductielocatie Spannenburg om o.a. methaangas dat vrijkomt bij de waterzuivering af te vangen.

Koude/warmte opslag (KWO) is een veel voorkomende vorm van bodemenergiesystemen (BES). De toepassing ervan groeit momenteel ook explosief. Eenvoudig gezegd komt het systeem erop neer dat ‘s zomers relatief warm water in de bodem wordt opgeslagen om ’s winters weer te worden opgepompt. Vanuit duurzaamheid/klimaatverandering lijken deze systemen belangrijke voordelen te bieden. Er is echter ook nog veel onbekend over de effecten op lange termijn. Vitens keert zich daarom vanuit het voorzorgprincipe vooralsnog tegen BES in grondwater dat is bestemd voor de drinkwaterproductie.

Vitens vindt dat kraanwater altijd beschikbaar moet worden gesteld in de horeca, maar dat het ondernemers vrij staat om er iets of niets voor in rekening te brengen. Vitens hoopt horecaondernemers ervan te kunnen overtuigen over te stappen van de verkoop van de bekende flessen water fabrikanten naar kraanwater. De kwaliteit en de smaak van kraanwater kan makkelijk de concurrentie aan met flessenwater. Verder vindt Vitens vanuit het oogpunt van duurzaamheid dat restaurants zouden moeten overwegen kraanwater te serveren. De CO2 uitstoot van flessenwater is 1400 keer hoger dan van kraanwater. Kraanwater is verder maar liefst 1000 keer zo goedkoop. Vitens verkent momenteel de mogelijkheden om de beschikbaarheid van kraanwater in de horeca te vergroten.

Vitens maakt zich zorgen over de vervuiling van de Nederlandse bodem door het gebruik van mest- en bestrijdingsmiddelen. Deze stoffen hebben namelijk invloed op de kwaliteit en hardheid van het grondwater. In het verleden moest Vitens al winputten verplaatsen, dieper grondwater winnen en waterzuiveringen uitbreiden vanwege verontreinigingen door deze stoffen. Dat zou niet nodig moeten zijn. Elk jaar kost dit ons nu al 15 miljoen euro, en dat terwijl we een kostendekkend tarief hebben. Klanten betalen dus mee aan deze extra kosten. Daarom wil Vitens dat de invloed van mest- en bestrijdingsmiddelen zoveel mogelijk tegengegaan wordt, ook als dit betekent dat er gemonitord en gehandhaafd moet worden door provincies en gemeenten, of dat het gebruik van bepaalde stoffen zoals bestrijdingsmiddelen verboden moet worden. Vitens roept iedereen op biologisch afbreekbare bestrijdingsmiddelen te gebruiken en zich in te spannen om aanwezigheid van meststoffen in het grondwater te voorkomen.

Vitens maakt drinkwater van grondwater; water dat vaak enkele tientallen jaren door de bodem gezuiverd is. Helaas komen ook wij heel soms resten van medicijnen in ons grondwater tegen, zoals van paracetamol, diergeneesmiddelen en de pil. Vanzelfsprekend zuiveren we deze resten eruit zodat iedereen op ons kraanwater kan blijven vertrouwen. Maar liever hadden we deze resten niet in ons water gezien, want medicijnresten horen gewoonweg niet thuis in het grondwater waar we drinkwater van maken. Daarom vindt Vitens dat het probleem moet worden aangepakt bij de bron: bij de rioolwaterzuivering van huizen, bejaardentehuizen en ziekenhuizen, daar waar het in de watercyclus terecht komt. De kosten van die aanpak horen daar ook thuis, volgens het principe 'de vervuiler betaalt'. Zonder maatregelen moet Vitens in de toekomst dure zuiveringen bouwen, wat de waterrekening van al onze klanten zal verhogen. Dat willen we niet, want een eerste levensbehoefte moet betaalbaar zijn en blijven. En wie drinkt er nu niet liever water uit een schone bron?

In cosmeticaproducten zitten heel kleine plasticdeeltjes, zogenaamde microplastics. Nog veel kleinere deeltjes van deeltjes, die we nanodeeltjes noemen, zijn te vinden in voeding en cosmetica. De deeltjes komen al voor in oppervlaktewater maar nog niet in grondwater. Gezien de grootte van deze deeltjes is het maar de vraag of deze daarin terecht komen, maar dat ze voorkomen in oppervlaktewater is geen goed teken. Microplastics zijn overigens goed te zuiveren maar horen in het milieu natuurlijk niet thuis. Over nanodeeltjes is eigenlijk nog maar heel weinig bekend. Vitens doet daarom mee met een groot Europees onderzoek naar deze deeltjes. Vitens wil ze kunnen meten in het grondwater en als het nodig is kunnen wegzuiveren. Vitens zal zich ervoor inzetten dat het grondwater schoon blijft en juicht duurzame alternatieven toe voor het gebruik van deze deeltjes in cosmetica-, en voedingsproducten.

Meer en meer wordt Vitens geconfronteerd met nieuwe stoffen in de bronnen van het drinkwater. Het gaat hierbij om door de mens gemaakte stoffen, bijvoorbeeld uit de industrie, resten van geneesmiddelen of bestrijdingsmiddelen.

Deze stoffen komen uit het milieu in onze drinkwaterbronnen terecht en horen daarin niet thuis. De bronnen van ons kraanwater zijn immers van levensbelang. Een schone leefomgeving moet een principiële keuze zijn. Helder eigenaarschap en overzicht van waterkwaliteit is nodig om het grondwater en daarmee ons drinkwater te beschermen voor nu èn in de toekomst. Drinkwater is een Nationaal belang, en dat betekent ook dat erin geïnvesteerd moet worden om de kwaliteit op peil te krijgen.

Vitens zal deze stoffen altijd monitoren en deze eruit zuiveren als dit nodig is. Het kraanwater is dus altijd veilig. Maar nieuwe stoffen brengen uitdagingen en risico’s met zich mee. Het beste is als deze stoffen er niet in komen, en het dus verplicht wordt voor o.a. industrie, waterschappen en ziekenhuizen en industrie om het afvalwater dusdanig te zuiveren dat het schoon in het milieu terecht komt. Hierbij geldt het voorzorgsprincipe, en dat de vervuiler zelf betaalt. We mogen geen risico’s nemen met ons drinkwater.

Gemeenten kunnen belasting heffen op het gebruik van de openbare ruimte door particulieren en bedrijven. Bekende onderwerpen zijn terrassen en reclameborden. Een aantal gemeenten heft ook precario op drinkwaterleidingen die in de straat of onder het trottoir liggen. Vitens is tegen een dergelijke belasting. Naar het oordeel van Vitens moet deze belasting gericht zijn op activiteiten die de openbare ruimte gebruiken met een particulier/zakelijk belang en niet op een activiteit van openbaar belang zoals de drinkwatervoorziening. In zo’n situatie is het een verkapte vorm van gemeentelijke belastingheffing op de klanten. Vitens moet uit het oogpunt van kostendekkende tarieven die belasting immers doorberekenen aan de klanten. Vitens is dan ook verheugd over het kabinetsbesluit om de precarioheffing op onder meer drinkwaterleidingen wettelijk te verbieden.

Vitens is van mening dat het publieke eigendom van drinkwaterbedrijven goed is geregeld in de Nederlandse Drinkwaterwet. Maar Vitens is wel waakzaam en volgt alle ontwikkelingen in Europa op de voet.

Privatisering van Nederlandse drinkwaterbedrijven is niet aan de orde omdat de Drinkwaterwet dit uitsluit en de EU niet bevoegd is om het op te leggen. Vitens is, als onderdeel van de Nederlandse drinkwatersector, goed beschermd tegen privatisering. In de Drinkwaterwet (art 16) is opgenomen dat aandelen van drinkwaterbedrijven alleen in publieke handen mogen zijn. In die zin is het dus vooralsnog wettelijk uitgesloten om Nederlandse drinkwaterbedrijven te privatiseren. De Drinkwaterwet in Nederland is als zodanig uniek in Nederland en beschermt ons ook tegen een concessie, want watervoorziening moet volgens die wet in publieke handen zijn.

In theoretisch is het natuurlijk denkbaar dat er een EU-richtlijn komt die privatisering zou afdwingen. Een dergelijke richtlijn verreist dan wel een meerderheid in de Europese Commissie en in het Europees Parlement. In veruit de meeste EU lidstaten is de drinkwatervoorziening publiek geregeld. De Europese Commissie heeft al meerdere pogingen ondernomen, maar die zijn steeds gestrand. Een meerderheid wordt dan ook niet op korte termjin verwacht. Zelfs Frankrijk, kampioen privatisering drinkwater, was altijd tegen. Reden: dan zouden ze hun nationale markt, die geheel in handen is van Franse partijen, ook moeten openstellen.

Maar zelfs al zou er een directive komen van de Europese Commissie, dan geldt altijd nog protocol 26 van het Verdrag van Lissabon waarbij wordt aangegeven dat een lidstaat altijd vrij is om een directive wel of niet te implementeren. Op dit moment is de overgrote meerderheid van de Nederlandse politieke partijen tegen verdergaande privatisering. Mocht in de toekomst politieke gedachten veranderen, dan nog moet eerst de eigen drinkwaterwet veranderd worden en dat moet met algemene stemmen.

De onrust en alle media-aandacht vragen echter wel om duidelijke taal van het Kabinet. Vitens heeft het ministerie hier via de brancheorganisatie ook om gevraagd. Hoewel de Europese Commissie heeft aangegeven dat het aan de lidstaten zelf is om te bepalen hoe ze de drinkwatervoorziening regelen, blijft Vitens wel waakzaam. De wereld verandert. We hebben het reeds bij de energiebedrijven gezien. Als er vanuit Europa bewegingen zijn om de huidige regelingen te veranderen, dan vinden we dat een zorgelijke zaak. Het Nederlandse drinkwater behoort tot het beste van de wereld, en dat is van oudsher vanuit de gemeenschap zelf geregeld. Mogelijke commerciële invloed op ons drinkwater moeten we zeer serieus nemen.

Vitens is met 5,6 miljoen klanten de grootste van de huidige 10 drinkwaterbedrijven in Nederland. Met enige regelmaat worden onder meer in de Tweede Kamer kritische kanttekeningen geplaatst bij de omvang van Vitens en het vermeende streven naar verdere schaalvergroting. Onweersproken is echter dat de schaalvergroting die sinds de 70’er jaren van de vorige eeuw in de drinkwaterwereld heeft plaatsgevonden (van 110 naar 10 bedrijven) een grote bijdrage heeft geleverd aan de efficiencyverbetering in de sector. Naar verwachting zal het aantal de komende jaren verder afnemen waardoor de gemiddelde schaalgrootte nog zal toenemen.

Vitens kan aantonen dat de groei tot de huidige omvang veel kostenbesparing heeft opgeleverd met gelijktijdige verbetering van de prestaties. Ze is er van overtuigd dat verdere schaalvergroting nog steeds positieve effecten zal hebben. Gelet op het politieke klimaat streeft Vitens verdere schaalvergroting binnen de sector echter niet actief na. Vitens blijft zoeken naar mogelijkheden van efficiencyverbetering door samenwerking met andere sectoren (bv afvalwater).

Het wordt steeds drukker in de ondergrond. Commerciële partijen willen van alles met de Nederlandse bodem om er geld mee te verdienen. Ze willen schaliegas winnen, diverse afvalstoffen opslaan en diepe gaten boren om warmte te winnen. De ondergrond is van onschatbare waarde. In die grond zit ook de bron van ons drinkwater opgeslagen: grondwater. Een samenleving zonder drinkwater kan economisch niet goed draaien en brengt de eigen gezondheid in gevaar. Daarom wil Vitens dat het grondwater beschermd wordt tegen al deze ondergrondse activiteiten. Zowel in de breedte als in de diepte moeten deze activiteiten uit de buurt blijven van grondwaterwinningen. We zijn niet voor of tegen deze activiteiten, wel willen we dat drinkwater als nationaal belang beschermd wordt voor de toekomst. Zo zorgen we niet alleen dat onze kinderen, maar ook onze klein- en achterkleinkinderen verzekerd zijn en blijven van schoon drinkwater.

Krachtens de Drinkwaterwet wordt het toezicht op de drinkwaterbedrijven uitgeoefend door de Inspectie voor Leefomgeving en Transport (ILT). Dit heeft betrekking op alle onderwerpen uit de wet met uitzondering van de scheiding publieke/commerciële taken waarop de Autoriteit Consument en Markt (ACM) toeziet. Bij de parlementaire behandeling van de Drinkwaterwet zijn regelmatig vraagtekens gezet bij de vraag of de ILT ook moet toezien op de winstregulering en de benchmark. Van verschillende zijden werd ervoor gepleit om dit toezicht op te dragen aan de ACM.

Vitens is het eens met de uiteindelijke keuze om het totale toezicht bij de ILT te laten, met uitzondering van de commerciële activiteiten. De ILT heeft tientallen jaren ervaring met het toezicht op de kwaliteit en de leveringszekerheid van de drinkwaterbedrijven. Omdat de benchmark zich niet alleen richt op kosten, maar ook op andere relevante aspecten van de bedrijfsvoering, is de ILT bij uitstek in staat een gewogen oordeel over de uitkomsten te vormen. Bovendien is bij wet bepaald dat de drinkwaterbedrijven geen mededingings(markt)-activiteiten mogen ontplooien. Daarom is toezicht door een mededingingsautoriteit volgens Vitens ook niet aan de orde anders dan bij de beoordeling of drinkwaterbedrijven zich aan de regels houden m.b.t. het ontwikkelen van commerciële activiteiten.

In het verleden waren watertorens noodzakelijk om voldoende waterdruk in een leidingnet op te bouwen. Zonder watertorens was dit erg moeilijk. Tegenwoordig zet Vitens geavanceerde pompstations in. Deze regelen automatisch de druk in het waternet. Hierdoor is de oorspronkelijke rol van watertorens nagenoeg overbodig. De kosten van onderhoud van deze torens zijn hoog. Per situatie weegt Vitens zorgvuldig af wat de toekomst kan zijn van watertorens die voor Vitens geen functie meer hebben. Watertorens waarbij dit mogelijk is, worden onder voorwaarden door Vitens verkocht aan derden. Belangrijkste voorwaarde is dat de toren als zodanig in stand moet worden gehouden. Op deze manier wordt de culturele en emotionele waarde van deze voorbeelden van industrieel erfgoed zo goed mogelijk bewaard.

Wanneer Vitens leidingen moet verleggen vanwege werkzaamheden vanuit de gemeente (of andere overheden)- kan Vitens aanspraak maken op nadeelcompensatie bij die gemeente over overheidsinstelling. Denk bijvoorbeeld aan de aanleg van een rotonde, reconstructie van een weg, herinrichting van een gebied, etc. De compensatie betreft dan meestal materiaalkosten, kosten van uit en in bedrijf stellen, kosten van ontwerp, begeleiding en uitvoeringskosten.

Door het fusieverleden van Vitens bestaan er verschillende afspraken tussen Vitens en gemeenten in ons verzorgingsgebied. Bij zowel gemeenten als Vitens bestaat de behoefte om deze veelal oude afspraken te moderniseren.

Al het door Vitens geleverde water is gezuiverd grondwater. Vitens zet in op het gebruik van grondwater als basis van haar drinkwater, met name vanwege het feit dat in grondwater weinig tot geen bacteriologische besmettingen voorkomen. In aanzienlijke delen van Nederland bevindt zich onder het zoete grondwater een laag brak of zout grondwater. Naarmate de afstand tot de kust kleiner wordt, neemt de diepte waarop dat brakke water zich bevindt af. Onder meer door grondwateronttrekking of verlaging van de grondwaterstand voor de landbouw kan het brakke grondwater verder omhoog komen (bijv. zoute kwel). Dit kan de mogelijkheden om zoet grondwater te winnen bedreigen, met het sluiten van dure pompstations of delen van een winningsgebied als gevolg.

De ontwikkeling van nieuwe winningsvelden/productiebedrijven is een zeer kapitaalintensieve onderneming. Dit draagt niet bij aan het streven van Vitens om zo goedkoop mogelijk drinkwater aan onze klanten te leveren. Daarom is Vitens in Friesland gestart met een proef om ook van zilt grondwater drinkwater te maken. Op deze manier verwacht Vitens het blijvend gebruik van grondwater in haar hele leveringsgebied zonder al te hoge kosten veilig te kunnen stellen.

In een groeiend aantal gevallen worden huishoudens voorzien van warm tapwater. Daarbij wordt drinkwater opgewarmd, meestal met restwarmte van energiebedrijven, en daarna door het energiebedrijf afgeleverd. Dit in tegenstelling tot de normale warmwatervoorziening waarbij het water wordt geleverd en daarna bij de afnemer wordt opgewarmd (geiser, boiler).

Warm tapwater is formeel geen drinkwater want het is niet bedoeld voor menselijke consumptie. Daarom wordt de levering van warm tapwater geregeld in de Warmtewet en niet in de Drinkwaterwet. De Warmtewet stelt echter geen eisen t.a.v. de kwaliteit. De kwaliteit van warm tapwater wordt daarom geregeld in de Drinkwaterwet, waarin is vastgelegd dat de kwaliteit dezelfde moet zijn als van drinkwater (m.u.v. de temperatuur). Verder regelt de Drinkwaterwet de wijze waarop de leverancier die kwaliteit dient te waarborgen. Er is dus sprake van een gescheiden levering door twee leveranciers van koud en warm water dat vervolgens in de installatie van de klant wordt gemengd. Mochten zich kwaliteitsproblemen voordoen dan zijn de leveranciers verplicht onderzoek te doen naar de oorzaak daarvan. De Inspectie voor Leefomgeving en Transport (ILT) ziet er zo nodig op toe dat de noodzakelijke maatregelen worden genomen.

Vitens vindt het belangrijk dat er eisen worden gesteld aan de kwaliteit en dat er goede afspraken zijn tussen de leveranciers. Wij zetten ons er voor in dat in het Drinkwaterbesluit een en ander goed wordt geregeld.

Politieke actualiteit

De Tweede Kamer wil dat Minister Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu gaat onderzoeken wat de efficiencyvoordelen zijn als riolering, drinkwater en zuiveringsbeheer worden ondergebracht in waterketenbedrijven. Om de vorderingen op dit gebied te onderzoeken stelt zij op 14 maart 2013 een onafhankelijke visitatiecommissie Waterketen in. De commissie is onderdeel van het Bestuursakkoord Water en de stuurgroep Water. Het onderzoek zal naar verwachting zo'n twee jaar in beslag nemen. Dit onderzoek vloeit voort uit een motie van de Kamerleden Geurts (CDA) en Jacobi (PvdA). Zij vinden dat de samenwerking in de waterketen niet optimaal verloopt en dat daarom moet worden bezien wat de vorming van waterketenbedrijven aan efficiëntievoordelen oplevert. Het kabinetsbeleid stelt dat in eerste instantie op vrijwillige samenwerking moet worden ingezet maar wanneer de bottom-up strategie niet de gewenste resultaten opleveren, zal het Kabinet kijken naar wettelijke regelingen.

Visie Vitens waterketen

Vitens is een groot voorstander van verdergaande samenwerking in de keten. Met 500 partijen is de waterketen in ons land nu zeer inefficiënt georganiseerd. Als we nu stappen zetten om rioolbeheer, afvalwaterzuivering en drinkwaterproductie vanuit het oogpunt van de klant in één hand te geven kan er in 2020 voor heel Nederland zo’n €550 miljoen per jaar aan efficiencyvoordeel worden behaald. Met andere woorden: We kunnen dan elk huishouden minimaal €75 per jaar besparen. Het grootste besparingspotentieel ligt in de samenwerking tussen gemeenten en waterschappen in de afvalwaterketen. Omdat riolering en afvalwaterzuivering technisch aan elkaar gekoppeld zijn, ligt het vormen van afvalwaterbedrijven als eerste stap voor de hand. Samenvoeging van de bedrijfsvoering van afvalwater en drinkwater sluit Vitens echter niet uit. Aangenomen wordt dat synergievoordelen tussen drinkwater en afvalwater ook te bereiken zijn door nauwe samenwerking tussen drink- en afvalwaterbedrijven.

Vitens juicht projecten zoals in Sud-West Fryslan van harte toe, en wil graag samenwerken in de keten daar waar het voordeel oplevert. Door het verschil in schaalgrootte tussen Vitens, gemeenten en waterschappen, kost samenwerken in de waterketen Vitens op dit moment meer geld dan het oplevert. De diverse samenwerkingsinitiatieven zijn momenteel te versnipperd en klein van omvang. Zodra er meer gemeenten aanhaken bij deze vaak regionale initiatieven en sprake zal zijn van een waterketenbedrijf op provinciale schaal, willen wij graag weer instappen.

Besparing

De drinkwaterbedrijven hebben met het bestuursakkoord water afgesproken om voor 2020, 70 miljoen euro te bezuinigen. Omdat samenwerking op dit moment Vitens eerder geld kost dan dat het besparingen oplevert, zoeken wij efficiency bij onszelf. Door projecten als de methaanafvang in Spannenburg, waarbij Vitens stroom gaat maken uit natuurlijke gassen uit grondwater, en het humuszuurproject, waarbij een afvalstof een waardevolle reststof wordt, bezuinigt Vitens. Al deze initiatieven hebben er mede toe geleid dat Vitens haar drinkwatertarieven de afgelopen jaren gelijk heeft weten te houden. Daarnaast wil Vitens zich inzetten voor besparing in het huishouden. 80% van de kosten in de watercyclus ligt bij de mensen thuis.